ديدگاه قرآن درباره سرانجام بشر، ديدگاهي خوش‏بينانه است و در آن پايان دنيا پاياني روشن و سعادت‏آميز دانسته شده است. سرانجامِ سعادت‏مند جهان، همان تحقّق کامل غرض از آفرينش انسان‏ها است که چيزي جز عبادت خداوند نخواهد بود: «وَ مَا خَلَقتُ الجِنَّ وَالإِنسَ إِلاَّ لِيَعْبُدونَ». [1] عبوديّت الهي در سطوح گوناگون فردي و اجتماعي آن، براساس برنامه‏ريزي خداوند و در چارچوب اصل اختيار واقع شده و غالب انسان‏ها از آن بهره‏مند مي‏شوند: «وَعدَاللّهُ الَّذِينَ ءَامَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّلِحتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الأَرْضِ... وَلَيُمَکِّننَّ لَهُمْ دِينَهُم الَّذِي ارْتَضَي لَهُمْ وَلَيُبدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعدِ خَوفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لاَيُشْرِکُونَ بِي‏شَيئاً» [2] و «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدي وَدِينِ الحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ کُلِّهِ» [3] و [4] .
آيات ناظر به آينده جوامع انساني، بر عنصر خوش‏بيني در جريان کلّي نظام طبيعت و طرد عنصر بدبيني درباره پايان کار بشر، تأکيد ورزيده، به نوعي فلسفه تاريخ بر اساس سير صعودي و تکاملي آن اشاره دارد. [5] از نگاه اسلام، دين با پشت سر گذاشتن مراحل مختلف، در کامل‏ترين شکل خود به بشر عرضه شده است: «اَليَومَ أَکمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ وَأَتمَمتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتي وَرَضيتُ لَکُم الإِسلمَ دِيناً» [6] و همواره با انتقال از جامعه‏اي به جامعه ديگر شکوفاتر مي‏گردد: «مَنْ يَرتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوفَ يَأتِي اللّهُ بِقَومٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ» [7] و [8] خداوند از پيامبران گذشته، پيمان گرفته که به پيامبر خاتم‏صلي الله عليه وآله ايمان آورده، به او ياري رسانند. [9] .
بنابراين، تمام نبوّت‏ها و شرايع پيشين، مقدمه و پيش در آمد شريعت ختميّه‏اند. [10] از ظاهر برخي آيات، چون «والسَّبقونَ السَّبِقونَ، أُولئِکَ المُقرَّبوُنَ...، ثُلَّةٌ مِن الأَوَّلين، وَقَليلٌ مِن الأَخِرين» [11] و نيز بعضي روايات [12] بر مي‏آيد که پيشينيان از مردم آخِرُالزّمان، فضيلت و مرتبه بالاتري داشته‏اند؛ [13] امّا اهل تفسير، سبقت گرفتگان را پيامبران و اصحابشان دانسته و سبقت را فضيلتي براي اقوام گذشته نشمرده‏اند؛ زيرا طبيعي است که اصحاب پيامبرصلي الله عليه وآله، نسبت به تمام پيامبران ديگر و اصحابشان بسيار کمتر باشند. [14] البته رواياتي نيز حاکي از نسخ آيه مزبور نقل شده [15] که درست به نظر نمي‏رسد [16] و به دليل سطح بالاي معرفت مردم آخِرُالزّمان، معجزات حسّي اقوام گذشته، جاي خود را در اسلام به معجزه عقلي و علمي (قرآن) مي‏دهد. [17] .
طبق روايات، سوره توحيد و شش آيه آغازين حديد، براي اقوامي در آخِرُالزّمان نازل شده که در کاوش‏هاي ديني، از اقوام پيشين ژرف انديش‏تر و دقيق‏اند. [18] در روايات متعدد ديگر نيز دوره آخِرُالزّمان و مردم آن - به رغم وقوع فتنه‏ها و آشوب‏هاي بسيار - بهترين زمان و بهترين مردم شناسانده شده‏اند. [19] بنابراين، ميان ديدگاه خوشبينانه اسلام درباره پايان تاريخ و ظهور آفت‏هاي اجتماعي بسيار در آن دوره، هيچ‏گونه تنافي وجود ندارد. برخي از پيامبران نيز به دليل فضيلت مردم آخِرُالزّمان، از خداوند خواسته‏اند که نام و راهشان در ميان آنان جاويد بماند. [20] و [21] قرآن، امت پيامبر را معتدل‏ترين و در نتيجه کامل‏ترين «و کَذلِکَ جَعَلنکُمْ أُمَّةً وَسَطاً» [22] و [23] و بهترين امّت «خَيرَ أُمَّةٍ اُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ» [24] معرفي مي‏کند. [25] بر همين اساس، خوارق عادت در آخِرُالزّمان به کمترين ميزان رسيده، خداوند از طريق سنت‏هاي طبيعي تاريخ، جوامع بشري را با آزمايش‏هاي مختلف به حدي از بلوغ، شعور و تجربه مي‏رساند که زمينه حکومت جهاني صالحان مهيا شده [26] و براساس سنّت هميشگي خويش، مؤمنان را بر همه موانع چيره ساخته، به فتح و پيروزي پايدار مي‏رساند: «إِنَّهُم لَهُم المَنصُورونَ ، وِإِنَّ جُندَنا لَهُمُ الغَلِبونَ». [27] .
از مجموعه مباحث گذشته مي‏توان نتيجه گرفت که دوره اسلامي، همان دوره آخِرُالزّمان است که تحقّق کامل ديدگاه مثبت اسلام، درباره پايان تاريخ، در عصر ظهور امام مهدي‏عليه السلام به وقوع خواهد پيوست. [28] .


پی نوشت ها:
[1] ذاريات (51)، آيه 56.
[2] نور (24)، آيه 55.
[3] توبه (9)، آيه 33؛ فتح (48) آيه 28؛ صف (61)، آيه 9.
[4] تاريخ الغيبةالکبري، ص 239 - 233؛ تاريخ ما بعدالظهور، ص 33.
[5] قيام و انقلاب مهدي، ص 6 و 14.
[6] مائده (5)، آيه 3.
[7] مائده (5)، آيه 54.
[8] فلسفه تاريخ، ص 251 - 247.
[9] آل عمران (3)، آيه 81.
[10] نهج‏البلاغه، ص 20؛ خاتميّت، ص 21.
[11] واقعه (56)، آيه 13 - 10 و 14.
[12] صحيح بخاري، ج 4، ص 228 و 229.
[13] بيضاوي، ج 5، ص 284؛ من وحي القرآن، ج 21، ص 329.
[14] نهج‏البيان، ج 5، ص 135؛ نمونه، ج 23، ص 207.
[15] الدرّالمنثور، ج 8، ص 8.
[16] الکشاف، ج 4، ص 459.
[17] الاتقان، ج 2، ص 252.
[18] الکافي، ج 1، ص 91.
[19] بحارالانوار، ج 52، ص 124 و 125؛ الغيبة، ص 206.
[20] شعرا (26)، آيه 84.
[21] البرهان، ج 4، ص 174.
[22] بقره (2)، آيه 143.
[23] خاتميت، ص 19.
[24] آل عمران (3)، آيه 110.
[25] نمونه، ج 23، ص 208.
[26] تاريخ الغيبةالکبري، ص 244 - 242.
[27] صافات (37)، آيه 172 و 173.
[28] دايرةالمعارف قرآن کريم، ج 1، ص 119 - 115.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: